Więcej informacji o grzybach znajdziesz na stronie głównej Gazeta.pl.
Grzybobranie to ulubiona letnio-jesienna aktywność wielu osób. Miłośnicy zbierania tych pyszności chętnie chwalą się w sieci swoimi znaleziskami, prześcigają się w licytowaniu, kto zebrał więcej lub kto trafił na bardziej imponujące okazy. W całym tym szale warto jednak pamiętać o tym, by zbierać tylko te grzyby, co do których jesteśmy pewni, że są jadalne. Jeśli tej pewności nie mamy, powinniśmy pozostawić podejrzany gatunek w lesie lub udać się do najbliższej stacji sanitarno-epidemiologicznej, w której dyżury pełnią grzyboznawcy lub klasyfikatorzy grzybów. Tam specjalista bezpłatnie oceni czy grzyby są jadalne, niejadalne czy trujące.
Borowik szatański - jak wygląda?
Jednym z takich grzybów, który, zwłaszcza niedoświadczonym grzybiarzom, może sprawić nieco kłopotów, jest borowik szatański (łac. nazwa Boletus satanas), a właściwie krwistoborowik szatański. W 2021 roku Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała używanie właśnie takiej nazwy. To niezwykle rzadki grzyb, w Polsce wręcz zaliczany do gatunków wymierających. Jego kapelusz może liczyć od sześciu do nawet 30 cm średnicy. Ma szary kolor, u dojrzałych egzemplarzy przybiera żółtawy lub zielonkawy odcień. Po naciśnięciu robi się brązowoochrowy. Początkowo ma półkolisty lub wypukły kształt, z wiekiem zaczyna się wyginać i spłaszczać.
Dość charakterystycznym elementem tego grzyba jest trzon. Ma wysokość od czterech do 12 cm i grubość od czterech do 10 cm. W części górnej, pod kapeluszem, ma żółtawy kolor, niżej karminowoczerwony. Ma kulisty, pękaty i baryłkowaty kształt.
Borowik szatański rośnie od lipca do października. Występuje w lasach liściastych, najczęściej w dębowych i bukowych. Lubuje się w glebach wapiennych i nasłonecznionych stanowiskach. Bardzo trudno go spotkać, ale jeśli już ktoś się na niego natknie, to zwykle rośnie grupowo, w skupiskach po kilka sztuk.
Borowik szatański - podobne gatunki
Gatunki, które są do niego podobne, to między innymi borowik purpurowy (też ma czerwony trzon, walcowaty, ale kapelusz ma różowy odcień), borowik ponury (kolor trzonu od żółtego do pomarańczowoczerwonawego, przy podstawie winnoczerwony; charakterystyczną cechą jest występowanie wyraźnej, ciemniejszej (rdzawo-czerwonawej) siateczki o podłużnych oczkach; kapelusz koloru od kremowego do brunatnooliwkowego. Skórka silnie zrośnięta z miąższem. Po przygnieceniu ciemnieje) oraz borowik ceglastopory.
Ten ostatni jest cennym i smacznym okazem, którego wielu grzybiarzy boi się zbierać właśnie ze względu na podobieństwo do borowika szatańskiego. "Najpewniej jest to efekt podobnego, czerwonego ubarwienia trzonu i sinienia po przekrojeniu" - pisali swego czasu leśnicy z Lasów Państwowych i wyjaśniali, jak odróżnić oba grzyby.
Różni je dość wyraźna różnica koloru kapelusza- u ceglastoporego zwykle ciemnobrązowy, u szatańskiego jasny, ponadto trzon przy kapeluszu u ceglastoporego z czerwonego przechodzi w żółty. Ponadto, (...), borowik szatański jest niezwykle rzadkim w naszych lasach. Borowiki ceglastopore występują w lasach liściastych, ale i iglastych. Najczęściej towarzyszą bukom i jodłom.
Borowiki ceglastopore, w przeciwieństwie do borowików szatańskich, są jadalne. Trzeba jednak odpowiednio je przyrządzić: dobrze ugotować, udusić lub obsmażyć, gdyż na wpółsurowe mogą powodować problemy żołądkowe. Zdjęcie porównujące borowika szatańskiego z borowikiem ceglastoporym znajdziesz w galerii.
Borowik szatański to grzyb trujący. Jakie są objawy zatrucia?
Wspomnieliśmy już wyżej, że borowików szatańskich nie należy spożywać, ponieważ są trujące, zwłaszcza na surowo. Właściwości trujące tego grzyba wynikają z zawartości substancji żywicowatych, które nie są trawione ani rozpuszczane w ludzkim układzie pokarmowym. Ich zjedzenie może wywołać poważne dolegliwości żołądkowo-jelitowe:
- wymioty,
- nudności,
- biegunkę,
- ból brzucha,
- wzdęcia.
Nie należy więc zbierać borowików szatańskich z dwóch powodów: po pierwsze są trujące, po drugie podlegają ścisłej ochronie gatunkowej i znajdują się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. W tym miejscu warto również wspomnieć, że borowiki szatańskie niekiedy bywają utożsamiane z goryczakami żółciowymi. Wszystko przez to, że potocznie goryczaka żółciowego określa się mianem "szatana". Goryczak żółciowy, w przeciwieństwie do borowika szatańskiego, nie jest trujący, jednak jest niejadalny z powodu nieprzyjemnego, gorzkiego smaku.
Jak wygląda goryczak żółciowy? Jego kapelusz ma od trzech do 12 cm. Na początku półkolisty, później rozpostarty i wypukły. Barwa od jasnobrązowej do cielistobrązowej. Trzon ma do 14 cm wysokości i od dwóch do czterech grubości. U młodych grzybów beczułkowaty, u starszych kształtem przypomina maczugę. Jest jaśniejszy od kapelusza i pokryty brunatną siateczką. Rośnie od czerwca do października przeważnie w lasach iglastych. Zdjęcie porównujące borowika szatańskiego z goryczakiem żółciowym znajdziesz w galerii.
