Czeremcha zwyczajna (po łacinie Prunus padus) to niewielkie drzewo (dorasta do 15 metrów) lub krzew (do 4 metrów) z rodziny różowatych. Lubi tereny wilgotne i żyzne gleby w pobliżu rzek, można trafić na nią w wielu polskich lasach. Zaczyna kwitnąć pod koniec kwietnia i w maju, kwiaty są białe i mocno pachnące, na brzegach ząbkowane. Liście mają owalny kształt, są jasnozielone, gładkie o skórzastej teksturze. Po roztarciu silnie pachną. Owoce z kolei są małe, okrągłe, czarne i błyszczące. Pojawiają się latem, zwykle w okolicach lipca.
Roślina jest doskonale znana w medycynie ludowej. Wykorzystywano ją jako środek przeciwkaszlowy, a wyciąg z kory do leczenia trudno gojących się ran. Jak pisze botanik Łukasz Łuczaj, czeremcha była niegdyś chętnie jedzona w wielu miejscach na świecie, m.in. w Szwecji, na Kamczatce oraz w Himalajach. Z gałązek wytwarzano napar o działaniu uspokajającym, a jej młode liście gotowano (specjalista pisze, że uwalniał się z nich wówczas zapach migdałów), ale okazało się, że w większych ilościach są trujące.
Czy można jeść owoce czeremchy? Zawierają cenne antocyjany
Jadalne są natomiast owoce, choć ich smak na surowo nie każdemu może przypaść do gustu. Są bowiem dość cierpkie i gorzkie, w nadmiarze mogą zaszkodzić i zadziałać przeczyszczająco, ale świetnie sprawdzają się w przetworach. Z czeremchy można robić pyszne dżemy i konfitury, galaretki, soki, syropy oraz nalewki. Owoce można też suszyć jak rodzynki. Trzeba jednak uważać na pestki, które zawierają trujące glikozydy cyjanogenne, m.in. amigdalinę.
Czeremcha ma też wiele właściwości zdrowotnych. Szeroko omawia je artykuł naukowy na stronie National Library of Medicine. Roślina zawiera między innymi:
- witaminę C, która wzmacnia odporność,
- antocyjany, które chronią przed chorobami sercowo-naczyniowymi.
Zapobiegają też stresowi oksydacyjnemu oraz obniżają ryzyko rozwoju cukrzycy. Ponadto antocyjany uszczelniają naczynia krwionośne, działają przeciwzapalnie oraz pozytywnie wpływają na wzrok. Źródłem antocyjanów są przede wszystkim owoce o barwie czerwonej, niebieskiej lub fioletowej, takie jak: jeżyny, aronia, czarna porzeczka, maliny, borówka czy czerwone winogrona.
Czeremcha pełna tokoferoli. Pomagają wymiatać wolne rodniki
W owocach czeremchy zwyczajnej odkryto również tokoferole (forma witaminy E). To związki chemiczne, które występują w wielu produktach spożywczych, m.in. w zbożach i olejach roślinnych. Mają działanie antyoksydacyjne, czyli wymiatają z organizmu nadmiar wolnych rodników, które odpowiadają za rozwój chorób i przyspieszają starzenie. Czeremcha jest źródłem przede wszystkim:
- alfa-tokoferolu,
- beta-tokoferolu,
- gamma-tokoferolu.
Roślina jest też stosowana w ziołolecznictwie. Przetwory z niej mają działać przeciwbiegunkowo i wspomagać organizm przy zatruciach pokarmowych. Są wsparciem dla mikroflory jelitowej, owoce wykazują również działanie moczopędne.
