Orzechy, mąka, jaja - piekło alergika. Jak przygotować święta bez tych dodatków? [PORADNIK]

Jak świętować z alergikiem?

Jeśli przygotowujecie potrawy wigilijne lub świąteczne i macie w najbliższym gronie osobę z alergią pokarmową, nie ryzykujcie podawania jej dania z niewielką ilością nietolerowanego składnika. Nawet ta "odrobinka orzechów" czy "jedno małe jajko w cieście" może sprawić, że miły wspólny wieczór przerodzi się w nerwowe oczekiwanie na pomoc. Alergik po kontakcie z alergenem może doświadczyć bardzo silnej reakcji, która może spowodować nawet zagrożenie życia.

Co przygotować na święta? Oto lista potraw. A jak je zrobić w wersji dla alergików? Czytajcie dalej.

Dania świąteczne bez mąki

Zarówno osoby chorujące na celiakię (wrodzoną nietolerancję glutenu), jak i uczulone na pszenicę nie mogą spożywać mąki pszennej, która jest podstawą wielu dań pojawiających się na świątecznym stole. Pierogi, uszka, ciasta, kulebiak, ale także np. kutia wydają się poza zasięgiem tych osób. Jeśli dobrze dobierzemy składniki, wcale tak nie musi być. 

Ciasto na pierogi lub uszka można przygotować z innej mąki niż pszenna. Dobrze nadaje się do tego połączenie mąki gryczanej lub ryżowej ze skrobią ziemniaczaną (proporcja 2:1). Jeśli ciasto nie chce się kleić, dodajcie trochę mielonego siemienia lnianego.

Jesteście wielbicielami kutii? Alergicy oczywiście nie mogą zjeść jej w tradycyjnej odsłonie z pszenicą. Popularna wersja z kaszą pęczak zamiast pszenicy również odpada. W tym wypadku najlepiej wymienić pszenicę na... ryż.

Świąteczne ciasta również można zrobić, używając innych mąk. Do piernika i pierniczków doskonale nada się mąka gryczana lub mieszanka bezglutenowych mąk. Takie mieszanki są coraz łatwiej dostępne w większych marketach oraz w sklepach internetowych. Do mąk bezglutenowych - oprócz gryczanej - należą także: jaglana, owsiana, kukurydziana, z ciecierzycy, ryżowa, kokosowa, z migdałów. Glutenu nie zawiera także skrobia ziemniaczana i kukurydziana.

A może po prostu przygotujecie sernik bez spodu? Do masy serowej wystarczy dodać trzy-cztery łyżki mąki ziemniaczanej.

Uwaga! Jeśli używacie gotowych mieszanek do ciast, sprawdźcie w składzie, czy nie zawierają mąki! Zwróćcie też uwagę, czy nie ma jej w proszku do pieczenia. Na rynku dostępne są wersje bezglutenowe, ale jeśli się obawiacie, zróbcie własną przyprawę do piernika lub zamiast proszku do pieczenia użyjcie sody oczyszczonej i odrobiny kefiru.

Jak zrobić przyprawę do piernika w domu? Sprawdźcie nasz przepis:

Dania świąteczne bez jajek

Boże Narodzenie to nie Wielkanoc, więc jajka nie są w tradycyjnych daniach tak ważne, ale trudno wyobrazić sobie wypieki bez jaj czy sałatkę jarzynową bez majonezu. Tutaj z pomocą mogą przyjść popularne produkty dla wegan lub dobrze znane zamienniki.

Sałatka jarzynowa bez problemu może być przygotowywana bez jajek. Jeśli jednak nie wyobrażacie sobie jej bez tego składnika, dodajcie odrobinę soli kala namak (czarnej soli) - ma lekko siarkowy, jajeczny aromat. Zamiast tradycyjnego majonezu wybierzcie wegański zamiennik. Wegańskie majonezy dostępne są w ofercie najpopularniejszych sklepów, natomiast zarówno ich smak, jak i cena nie odbiegają znacząco od tradycyjnych.

Jak natomiast upiec ciasta bez jajek? Wiadomo, że dodatek jaj sprawia, że ciasto dobrze się klei i ładnie wyrasta. W słodkich wypiekach jajko można zastąpić, używając mocno dojrzałego banana rozgniecionego widelcem lub zblendowanego (1 jajko = 1/2 sporego banana). Dobrym pomysłem jest także dodanie jogurtu (dowolny smak, w zależności od wypieku) lub śmietany (1 jajko = ok. 60 g jogurtu, pół kubka). Podobny efekt da także dodatek skrobi ziemniaczanej lub kukurydzianej (1 jajko = 2 łyżki skrobi). Naleśniki do krokietów lub domowy majonez można przygotować też na bazie aquafaby, czyli gęstego płynu po gotowaniu ciecierzycy lub płynu ze słoika po ciecierzycy (1 jajko = 3 łyżki aquafaby). W niektórych sklepach dostępne są także wegańskie zamienniki jajek w proszku.

Dania świąteczne bez orzechów

Alergik może po prostu pominąć dania, w których znajdują się orzechy - nie jeść kutii, nie ozdabiać orzechami pierniczków czy przygotować śledzie w korzennej zalewie bez ich dodatku. Warto jednak znać sposoby, dzięki którym uzyskamy podobny efekt smakowy (lub po prostu chrupkość danej potrawy). Dobrze sprawdzą się tu prażone nasiona słonecznika lub dyni, można także zrobić posypkę z pokruszonych wafli ryżowych, ekspandowanego ryżu lub prosa. W niektórych wypadkach sprawdzą się płatki kokosowe, które uczulają bardzo rzadko.

Uwaga! Alergia na orzechy czasem współwystępuje z nadwrażliwością na różne nasiona. Lepiej użyć sprawdzonego połączenia na bazie składników, które alergik już zna i wie, że nie wywołują reakcji alergicznej. 

Co konkretnie przyrządzić? Oto kilka inspiracji na dania bezpieczne dla alergików:

Najważniejsze zasady na święta z alergikiem

• Przyrządźcie lub poproście o przyrządzenie dań bez uczulających składników. Jeśli korzystacie z cateringu, wybierzcie ten sprawdzony (lub mający w ofercie dania dla alergików) lub poproście o wykaz alergenów przed złożeniem zamówienia.
• Gdy przyrządzacie dania dla alergika, używajcie innych desek, noży itd. Czasem nawet niewielka ilość alergenu może wywołać silną reakcję!
• Czytajcie składy nawet tych produktów, które teoretycznie nie powinny zawierać alergenów. Informacje o tym, że produkt może zawierać np. mleko, jaja, orzechy, skorupiaki itd. są właśnie dla alergików. Oznaczają, że w danym zakładzie produkowane są inne artykuły z dodatkiem tych składników. Osoby cierpiące na alergię muszą wystrzegać się nawet śladowych ilości uczulających produktów.
• Jeśli na stole pojawiają się tradycyjne dania, poinformujcie, które z nich mają w sobie uczulające składniki. Jeżeli alergikiem jest dziecko, wytłumaczcie mu dokładnie, dlaczego nie może sięgnąć po to samo ciasto, które spożywa inna osoba i wskażcie bezpieczne potrawy. Możecie położyć przy półmisku małą ozdobę świąteczną (lub wbić ją np. na wykałaczce), by oznaczyć dania dla alergika. 
• Wyjaśnijcie sytuację bliskim i poinformujcie o zagrożeniu. Nikt nie powinien się obrazić, że alergik nie zje niektórych potraw. W przypadku dzieci pilnujcie słodyczy i innych przysmaków, którymi częstują je inni, bo mogą zaszkodzić nieświadomie.
• Szukajcie zamienników, próbujcie różnych wersji dań z bezpiecznymi składnikami. Jak nie mąka gryczana, to może kukurydziana sprawdzi się lepiej? Nigdy nie przedkładajcie tradycji lub starań osoby, która przygotowała potrawę, nad zdrowie i bezpieczeństwo alergika.