Szagówki, tarcioki, szaraki czyli kluskowy atlas Polski

Polska - jak długa i szeroka - stoi kluskami. Mamy ich setki rodzajów i jeszcze więcej nazw. Wszystkich nie sposób przytoczyć, ale próbować można. Oto mały kluskowy atlas Polski.

Poznańskie kopytka

Kopytka znają wszyscy, nawet jeśli ich nie lubią (choć trudno to sobie wyobrazić). Nie wszędzie jednak obowiązuje taka sama nazwa. W Wielkopolsce bowiem nazywa się je szagówkami. Skąd to słowo? W gwarze regionalnej "na szagę" oznacza "na ukos" i tak właśnie kroi się wałki z ciasta na kopytka.

KopytkaKopytka zdjęcie ilustracyjne fot. difenbahia / shutterstock.com

Kluseczkowa drobnica

Pewnie kojarzycie drobne kluseczki, które je się z gulaszem, samym sosem lub wkłada do zupy? Jest ich mnóstwo rodzajów i mnóstwo nazw. Niektóre na pewno są nazywane "błędnie", ale gdy przepisy wymieszały się po całej Polsce i każdy zaczął robić je po swojemu, niemożliwym jest wyłapanie każdej wariacji. Jakie kluski występują w takiej postaci? Pierwsze na myśl przychodzą oczywiście gałuszki lub hałuszki, popularne szczególnie na Podhalu. Niektórzy robią je ręcznie, oddzielając małe kawałeczki ciasta, formując i wrzucając na wrzątek. Inni wykorzystują specjalne gadżety - przecieraki lub sitka. Kluseczki robione ręcznie nazywa się też scykanymi, od scykania, czyli szczypania/skubania ciasta lub tarciokami, ponieważ ziemniaki na masę kluskową się trze na tarce. Podobną metodą przygotowuje się zacierki, choć powstają bez wykorzystania ziemniaków. Ciasto na bazie mąki odrywa się palcami i zaciera między dłońmi, by powstały niewielkie wrzecionowate kluski. Zacierki raczej nie są przypisane do jednego regionu - są popularne w całej w Polsce. Najczęściej dodaje się je do zupy mlecznej.

Pampuchy, buchty, parowańcePampuchy, buchty, parowańce Fot. Paweł Sowa / Agencja Wyborcza.pl

Znacie pampuchy? Te dopiero mają całą masę określeń, zależnie od regionu. W lubelskim nazywa się je parowańcami, na Górnym Śląsku buchtami, z kolei na Podlasiu parzakami. Zdecydowanym liderem pod względem liczby nazw jest Wielkopolska. Tu mówi się na nie kluchy na łachu z łacha albo na lumpie - ponieważ tradycyjnie gotuje się je na parze, umieszczając na naciągniętej na garnek ściereczce. Innymi okolicznymi nazwami są parowce, parowańce oraz oczywiście pyzy. Więcej o pampuchach przeczytacie w poniższym artykule:

Pyzy, kartacze, cepeliny - uwaga na pomyłki!

A skoro już mowa o pyzach, z nimi też wiążą się pewne kontrowersje. Wiele osób bowiem nazywa nimi wszystkie kluski zrobione z ziemniaków z mięsnym farszem. Okazuje się jednak, że nazwanie podlaskich kartaczy czy cepelinów pyzami może skończyć się obrazą gospodyni lub gospodarza, który ową potrawę przygotował. Jaka jest różnica? Pyzy to okrągłe kluski zrobione z ziemniaków, ale - uwaga - surowych. Kartacze zwane cepelinami, jak ta druga nazwa może sugerować mają podłużny, wrzecionowaty kształt, przypominający sterowiec. Są też większe od pyz i przygotowane na bazie mieszanki ziemniaków surowych i gotowanych. Kartacze tradycyjnie nadziewa się mięsem surowym lub lekko przesmażonym, zaś pyzy ugotowanym.

Jeśli chodzi o inne ziemniaczane kluski, tu też jest mały regionalny rozrzut w kwestii nazewnictwa. Słyszeliście o szarych kluskach? Tradycyjnie pochodzą z Wielkopolski, ale nie tylko tam się je przygotowuje. Podobne do nich są kluski żelazne, które można zjeść między innymi w Łódzkiem. Niekiedy mówi się na nie "stalowe". Na Mazowszu zaś królują szaraki. Wszystkie te nazwy oczywiście nawiązują do koloru, który wynika z użycia do ich przygotowania ziemniaków. Ale nie wszystkie robione są w ten sam sposób, bowiem do szarych wykorzystuje się mieszankę ugotowanych i surowych, a do żelaznych bądź stalowych, a także szaraków - tylko surowych.

Zobacz wideo Zobaczcie, jak zrobić szare kluski. Mamy przepis krok po kroku

Na specjalne miejsce w kluskowym zestawieniu zasługują też kluski śląskie. Robi się je w całej Polsce, ale - co ciekawe - nie w innych regionach, a na samym Śląsku mają wiele imion. Mówi się tam na nie kluski białe, biołe, guminowe, gumione, kartofelmelklezy czy gumiklyjzy.

Kluski śląskieKluski śląskie fot. Q77photo / shutterstock.com

Znaliście wszystkie nazwy? A może u was na wymienione kluski mówi się jeszcze inaczej?

Więcej o:
Copyright © Agora SA