Więcej treści o grzybach znajdziesz na stronie głównej Gazeta.pl.
Grzybobranie może być wspaniałą przygodą i aktywnością. To zawsze wielka radość, gdy uda nam się znaleźć piękny, jadalny okaz, który później można samemu przerobić w domu wedle własnego uznania. Słowo jadalny jest tu jednak kluczem. Istnieją bowiem grzyby trujące, które do jadalnych są łudząco podobne. Zjedzenie ich może skończyć się bolesnymi dolegliwościami żołądkowymi, a w niektórych przypadkach nawet śmiercią. Dlatego zawsze trzeba mieć 1000 procent pewności, że to, co ląduje na talerzu, nadaje się do zjedzenia. Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości, grzyby możesz zanieść do dyżurujących w sanepidach grzyboznawców lub klasyfikatorów grzybów. Co istotne, ocena jest bezpłatna.
Najczęstsze grzybowe pomyłki. Jak odróżnić grzyby jadalne od trujących?
Przygotowaliśmy prostą grafikę, na której znajdziecie najczęściej mylone ze sobą pary grzybów. Pod grafiką z kolei zamieściliśmy opisy każdego z wymienionych grzybów.
fot. Haps.pl
Czubajka kania i muchomor plamisty
Czubajka kania to jeden z najsmaczniejszych grzybów. Często robi się ją a'la schabowe. Kanie początkowo mają kulisty kapelusz, później zaczyna się rozwijać, jest parasolowaty z garbkiem na szczycie. Pokryty jest brązowymi, odstającymi łuskami. Spomiędzy nich prześwituje jaśniejsza powierzchnia. Trzon czubajki kani jest wysmukły, ma bulwiastą podstawę. Na trzonie występuje ruchomy, nieprzyrośnięty pierścień. Trzon jest w kolorze kapelusza z ciemniejszym deseniem. Kanie można spotkać od czerwca do listopada. Rosną w różnych lasach, często na skraju, także przy drogach. Występuje też w parkach, na wrzosowiskach, na łąkach i pastwiskach. Zwykle rośnie pojedynczo, czasem po kilka sztuk.
Muchomor plamisty to z kolei grzyb silnie trujący. Po zjedzeniu go objawy występują już po 1-4 godzinach. Pojawiają się wymioty, osłabienie, bóle i zawroty głowy, przyspieszenie akcji serca, zaburzenia równowagi, omamy słuchowe i wzrokowe. Spożycie muchomora plamistego może skończyć się śmiercią. Kapelusz muchomora plamistego może przybierać barwę od brązowożółtego do ciemnobrązowego. Ma charakterystyczne białe łatki, które pod wpływem zmywania przez deszcze zanikają. U młodych owocników jest kulisty, później robi się wypukły i płaski. Trzon biały z przyrośniętą pochwą u podstawy. Pierścień zwisający, od zewnętrznej strony gładki. Zapach muchomora plamistego przypomina rzodkiewkę. Grzyb występuje od lipca do listopada. Rośnie w lasach liściastych i iglastych. Lubi piaszczyste gleby.
Kurka (pieprznik jadalny) i lisówka pomarańczowa
Kurki to kolejne bardzo popularne w kuchni grzyby. Nadają się świetnie do sosów, marynat, jako dodatek do jajecznicy, makaronów czy risotto. Kapelusze kurek są gładkie w odcieniach żółci. U młodych grzybów są wypukłe, później robią się wklęsłe i lejkowate. Listewki są w tym samym kolorze, co kapelusz. Mają wygląd żylastych fałd, które zachodzą na trzon. Ten z kolei jest nieco jaśniejszy od kapelusza, gładki, zwęża się ku dołowi. Pochwa u podstawy trzonu nie występuje. Pieprzniki jadalne pojawiają się od czerwca do listopada. Głównie w borach, najczęściej rosną pod sosnami i świerkami, może też jednak występować pod dębami, bukami i grabami.
Pieprznik jadalny bywa mylony z lisówką pomarańczową, która jest niejadalna, a zjedzona w większych ilościach może powodować zatrucia. Jej kapelusz ma kolor od pomarańczowożółtego przez pomarańczowy do różowopomarańczowego. Gdy grzyb jest młody, jego kapelusz jest wypukły, później robi się wklęsły i lejkowaty, silnie podwinięty. Blaszki są pomarańczowe, cienkie, gęsto upakowane, zachodzą na trzon. Trzon jest cienki, w kolorze owocnika lub trochę jaśniejszy. Lisówka pomarańczowa rośnie od września do listopada. Głównie w lasach iglastych, pojawia się też wśród mchów oraz na drewnie.
Gołąbek zielonawy i muchomor zielonawy (sromotnikowy)
Gołąbki zielonawe uznawane są za jedne z najsmaczniejszych wśród jadalnych gołąbków. Jego kapelusz ma barwę szarozielonkawą, żółtozielonawą do niebieskozielonawej. Brzegi mogą być mlecznozielonkawe. Jest masywny, jędrny, u młodych okazów niemal kulisty, później spłaszcza się, może być nawet wklęsły. Na skórce tworzą się popękane poletka, jest matowa, gruba i bez połysku. Trzon jest biały, masywny i gładki. Gołąbek zielonawy rośnie w lasach liściastych i mieszanych. Występuje od lipca do września.
Choć gołąbki zielonawe są dość charakterystyczne, to istnieje ryzyko pomylenia ich z silnie trującym muchomorem zielonawym (znanym też jako sromotnikowy). Pierwsze objawy zatrucia tym grzybem występują dopiero po upływie 9-12 godzin. Wystarczy niewielka ilość muchomora zielonawego, by do niego doszło - nawet jeden średniej wielkości okaz. Pojawiają się bóle brzucha, biegunka, wymioty. Substancja, która powoduje tak silną reakcję organizmu, to amanityna. Toksyna nie ulega rozkładowi podczas obróbki cieplnej, np. gotowania czy smażenia. Do śmierci dochodzi z powodu niewydolności wątroby.
Kapelusz muchomora zielonawego ma gładki brzeg. Początkowo jego kształt jest półkolisty, z wiekiem rozpościera się. Może mieć barwę oliwkowozieloną, żółtozieloną lub brudnozielonkawą. Ma gęste, białe blaszki. Trzon w odcieniach żółci, bulwiasty, z zygzakowatym wzorem i wolną pochwą u podstawy. Pierścień biały, zwisający. U dojrzalszych okazów zapach od lekkiego słodkiego aż do zapachu miodu.
Smardz jadalny i piestrzenica kasztanowata
Smardze to pyszne grzyby, które występują wiosną, od kwietnia do maja. W naturze są jednak chronione, więc zbierać można tylko te grzyby, które wyrosły np. w naszym prywatnym ogrodzie. Mają bardzo charakterystyczne kapelusze z zagłębieniami, które nazywane są alweole. W środku są puste. Przybierają kolor ochrowy, jasnobeżowy, ale też szary lub jasnożółty z brązowym odcieniem. Trzon biały, pusty, grubszy u podstawy.
Niebezpiecznym podobieństwem jest trująca piestrzenica kasztanowata. Zawiera substancję o nazwie gyromitryna. Uszkadza wątrobę i nerki. Powtórne spożycie piestrzenicy kasztanowatej może doprowadzić do zgonu. Grzyb jest nieregularnie pofałdowany, może przypominać zwiniętą szmatkę lub powierzchnię mózgu. Ma ciemny kolor, zwykle kasztanowaty lub czerwono- bądź ochrowobrązowy. Zdarzają się jednak okazy o jaśniejszej barwie. Kapelusz jest zrośnięty z trzonem, który jest biały, wewnątrz pusty. Niekiedy może się mocno wyginać. Piestrzenicta kasztanowata rośnie od kwietnia do maja, ale zdarza się spotkać ją już w marcu. Głównie występuje w lasach iglastych, z sosnami i świerkami, lubi towarzystwo pni i korzeni drzew.
Pieczarka biaława i muchomor jadowity
Kapelusze pieczarek są białe, z wiekiem żółkną, robią się bladoochrowe. Najpierw mają półkolisty kształt, u starszych egzemplarzy się uwypuklają. Gładkie i suche. Blaszki są gęste i wąskie. Na początku są białawe, później ciemnieją do szarości, robią się czarnobrązowe lub purpurowobrązowe. Biały trzon rozszerza się ku dołowi, nie ma bulwy. Pierścień jest gruby i trwały. Pieczarki baławe zwykle rosną grupami, od lata do jesieni. Można natknąć się na nie na pastwiskach, łąkach, obrzeżach lasów, czasem polanach leśnych. Są jadalne.
Bywają jednak mylone z muchomorem jadowitym, który jest grzybem trującym. Jego kapelusz jest biały lub kremowy, u starszych okazów może zżółknąć. Na początku owalny, z wiekiem kształt się zmienia, występuje garbek, a kapelusz robi się dzwonkowaty. Gładki, ale na brzegach ostry. Mogą zwisać z niego resztki osłony. Blaszki są białe i szerokie.
Trzon smukleje z wiekiem, ma bulwiastą podstawę. Zwęża się na górze. Ma biały pierścień, nietrwały pierścień. Muchomor jadowity nie występuje często, rzadko w lasach liściastych. Zwykle rosną pojedyncze egzemplarze. Lubi kwaśne gleby. W związku z tym, że muchomora jadowitego można pomylić z pieczarkami, te drugie należy zbierać tylko wtedy, gdy już będą w pełni rozwinięte i wszystkie cechy charakterystyczne będą widoczne. Przede wszystkim chodzi o blaszki, które u pieczarek ciemnieją z wiekiem.
Mleczaj rydz i mleczaj wełnianka
Rydze to kolejne przepyszne grzyby, które warto włożyć do koszyka. Kapelusze są pomarańczowe, ceglaste. Z wiekiem zmieniają kształt z płasko-wypukłego na rozpostarte z wgłębieniem na środku. Brzeg podwinięty. Na jasnej powierzchni występują ciemniejsze, koncentryczne kręgi. Blaszki mają taki sam kolor jak kapelusz. Są cienkie, gęste i wąskie, zachodzą na trzon. Robią się zielonkawe pod wpływem nacisku lub po uszkodzeniu.
Trzon cylindryczny, zwęża się ku podstawie. Nie ma pochwy i pierścienia. Jest tej samej barwy, co kapelusz, lub jaśniejszy. Występują na nim płytkie wgłębienia. Mleczaj rydz charakteryzuje się też pomarańczowym lub czerwonawym mleczkiem. Występuje od lata do jesieni, rośnie na glebach piaszczystych, lubi towarzystwo sosen, pojawia się też na obrzeżach lasów.
Rydze bywają mylone z trującym mleczajem wełnianką. Kapelusze tych drugich mają różowawy, czerwonawy lub karminowoczerwony kolor. Z wiekiem robią się bledsze. Ich kształt na początku jest wypukły, później rozprostowują się i robią lejkowate. Na kapeluszu ciemniejsze, koliste pręgi. Brzegi podwinięte, z długimi, nieregularnie rozsianymi włoskami. Blaszki białe, później nieco ciemnieją, robią się kremowe lub różowawe. Wąskie i gęste, zachodzą na trzon. Mleczko u mleczaja wełnianki jest białe. Trzon bez pierścienia i bez pochwy. Kremowy, może mieć też odcień różowawy. Jest krótki i walcowatu. Mleczaje wełnianki rosną od czerwca do października. Można je spotkać pod brzozami, ale też w lasach iglastych oraz mieszanych. Lubią gleby kwaśne i piaszczyste. Zjedzenie tych grzybów może skutkować silnymi problemami żołądkowymi.
Opieńka miodowa i maślanka wiązkowa
Opieńki mają brązowo-miodowy kolor kapelusza. Porastają go drobne łuseczki, które można zetrzeć. Czasem może być jednak gładki. Blaszki najpierw są kremowe, z wiekiem zaczynają brązowieć. Są gęste. Trzon albo w kolorze kapeluszy albo cielistobrązowy. Na dole żółtawy. Trzon smukły, pokrywają go kosmki, zwęża się u podstawy. Ma wzniesiony, błoniasty pierścień w kolorze białym lub brązowym. Opieńki miodowe w zapachu przypominają camembert. Rosną zwykle od września do listopada. Występuje w grupach, często jako pasożyt na drzewach w lasach mieszanych i liściastych. Opieńki są jadalne, ale nie zaleca się spożywania ich z alkoholem. Przed zjedzeniem należy je obgotować i wylać wodę.
Maślanka wiązkowa to z kolei trujący grzyb o gorzkim smaku. Jego zjedzenie może skutkować problemami żołądkowo-jelitowymi - biegunką i wymiotami. Rośnie od maja do listopada na powalonych pniach drzew zwykle liściastych, czasem też iglastych. Kapelusz najpierw wypukły, potem rozpościera się. Ma siarkowożółty kolor. Szczyt może mieć rdzawe przebarwienie, ale nie musi, grzyb może być jednolitej barwy. Brzegi podwinięte, z resztkami osłony. Trzon jest wygięty, zwęża się ku podstawie, ma siarkowożółtą barwę, na dole nieco ciemniejszy. Bez pochwy. Blaszki początkowo też mają taki kolor, potem robią się zielonkawe.
To tylko niektóre przykłady podobnych do siebie grzybów jadalnych i trujących. Na grzybobranie warto zabierać ze sobą solidnie opracowane atlasy i wybierać się do lasu z doświadczonymi grzybiarzami. W razie potrzeby, jak wspominaliśmy na początku tekstu, grzyby można zanieść do znawców dyżurujących w stacjach sanitarno-epidemiologicznych.
